OPINIE

Ikoniczna, wręcz bezgraniczna miłość do konia charakteryzowała również polskich ułanów, których łączył prawdziwy kult wierzchowca. Każdy dowódca w polskiej kawalerii miał obowiązek zawsze i wszędzie w pierwszej kolejności zadbać o konia, potem o broń i wyposażenie jednostki, a dopiero na końcu o ludzi. Podobnie jak Beduin, polski ułan traktował swojego konia jak najwierniejszego przyjaciela na dobre i na złe.

Głębokie zmiany cywilizacyjne, jakie dokonały się na przestrzeni XX wieku, przyczyniły się do znacznego osłabienia więzi pomiędzy koniem a człowiekiem. Ustała bowiem tworząca ową więź obopólna zależność  konia od człowieka i człowieka od konia. Do lamusa historii odszedł więc ułański etos dbałości o wierzchowca. Jednocześnie osobisty etos dbałości o konia został zastąpiony różnorakimi regulacjami w tym względzie, co miało zapewnić utrzymywanym koniom pełen dobrostan. Współcześnie w Polsce żyje około 360 tysięcy koni, z czego mniej więcej 36 procent to konie szlachetne, wykorzystywane głównie w rekreacji i sporcie. 

Wedle definicji opracowanej przez Międzynarodowy Komitet Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt, „Dobrostan zwierząt oznacza, w jakim stopniu zwierzę radzi sobie w oferowanych przez hodowcę warunkach. Dobrostan zwierząt określa się jako właściwy, jeżeli (według kryteriów naukowych) zwierzę jest zdrowe, zadowolone, dobrze odżywione, bezpieczne, potrafi wyrażać wrodzone zachowania, i jeżeli nie odczuwa takich nieprzyjemnych stanów jak: ból, strach, czy wyrażające się niepokojem niezadowolenie. Dobrostan zwierząt wymaga profilaktyki i opieki weterynaryjnej, odpowiednich pomieszczeń, warunków chowu, żywienia, transportu, jak też humanitarnego sposobu uboju”. Szczegółowe przepisy na szczeblu MRIRW, związków hodowlanych, czy też unijnych eko-schematów regulują najważniejsze zasady gwarantujące dobrostan zwierząt, np. w kwestii dostępu do wody, minimalnych wymiarów stanowisk oraz ich wentylacji i oświetlenia, zarządzania odchodami czy warunków transportu.

Jak więc żyje się koniom w Polsce? Czy polskie konie mają zapewniony dobrostan? Trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi na te pytania, gdyż sytuacja w tym względzie jest bardzo zróżnicowana. Niewątpliwie wielu hodowców prywatnych nie szczędzi sił i środków, by ich konie bytowały w jak najlepszych warunkach. Trzeba jednak spojrzeć prawdzie w oczy. Niestety, bardzo duża liczba koni będąca w rękach drobnych hodowców prywatnych jest utrzymywana w warunkach urągających elementarnym warunkom determinującym  dobrostan tych zwierząt.

Mogłoby się wydawać, iż na tym tle państwowe stadniny koni arabskich powinny świecić przykładem. Wszak w świadomości zbiorowej, stadniny w Janowie Podlaskim i Michałowie są postrzegane od lat jako elitarne ośrodki hodowli koni, gdzie dobrostan zwierząt stanowi nadrzędny cel działania. Mecenat państwa do tego zobowiązuje.  Ów pogląd został ukształtowany za czasów dyrektora Ignacego Jaworowskiego w Michałowie oraz dyrektora Andrzeja Krzyształowicza w Janowie. Obydwaj panowie byli depozytariuszami najlepszych polskich tradycji dbałości o konia, stąd podległy im personel nie śmiałby dopuścić się żadnych odstępstw  w tym względzie. Stosowanie w praktyce zasady, iż to koń jest najważniejszy, zbudował światową renomę Janowa i Michałowa.

Wraz z odejściem legendarnych dyrektorów oraz nadejściem XXI wieku, zasada „koń jest najważniejszy” została zastąpiona zasadą „zysk jest najważniejszy”. Pozostając w obszarze dobrostanu koni, zasada ta przyniosła stopniowe, acz nieuchronne pogorszenie sytuacji zwierząt w obydwu tych stadninach. Paradoksalnie, najbardziej ucierpiały najcenniejsze klacze, których zdrowie rok po roku było rujnowane poprzez powodowany chciwością i najniższymi pobudkami haniebny handel embrionami na masową skalę, uskuteczniany przez znane wszystkim osoby pod płaszczykiem dbałości o polską hodowlę. Gehenna topowych polskich klaczy związana z pobieraniem od nich embrionów na niespotykaną skalę jest powszechnie znana, choć odpowiedzialni za tę sytuację wypierają się swojego sprawstwa. Ponadto, pogoń za tytułami czempionów spowodowała, iż najlepsze klacze i ogiery kierowano w ręce trenerów, których skuteczność opłacona była niewyobrażalnym cierpieniem koni poddawanych brutalnemu treningowi, a w konsekwencji degradacją ich kondycji psychicznej i fizycznej. Pamiętajmy więc, kto wysyłał polskie konie do potępionego w Stanach Zjednoczonych „rzeźnika”, czyli Davida Boggsa. Wielbiciele tegoż oprawcy koni tworzą obecnie grono doradców KOWR, które otrzymały od tej instytucji w ponowne władanie Janów i Michałów. Ba, jedna z tych osób zasiada nawet w zarządzie ECAHO, gremium zrzeszającego w dużej swojej części grono skorumpowanych i skompromitowanych międzynarodowych sędziów pokazowych.

Konie spoza stadninowej elity również nie uniknęły negatywnych konsekwencji zdrowotnych związanych z degradacją warunków ich bytowania wskutek realizowania zasady „zysk jest najważniejszy”. Wielka Trójca przez wszystkie te lata do lutego 2016 roku wykazała się totalną nieudolnością w zarządzaniu stadninami w Janowie i Michałowie, skutkującą postępującym pogarszaniem się kondycji koni. Nie zdołano stworzyć żadnego systemowego mechanizmu pozyskiwania wykwalifikowanego personelu stajennego. Wielki z Janowa uznał ponadto, iż zatrudnianie stałego weterynarza w tak dużej placówce jest zbędne. Długofalowe efekty takich działań sprawiły, że po odejściu na emeryturę starych masztalerzy,  oddolną opiekę nad końmi w PSK przejęły w dużym stopniu osoby słabo wykwalifikowane, słabo zmotywowane i słabo nadzorowane. Nadto, coraz trudniej  znaleźć jakichkolwiek chętnych do pracy bezpośrednio przy koniach. Kuleje również profilaktyka w opiece weterynaryjnej nad końmi. Wszak weterynarza brak. Zarobaczenie stada, opary siarkowodoru i amoniaku w niedostatecznie często sprzątanych stajniach, gruda, ochwat oraz brak socjalizacji koni to tylko wierzchołek góry lodowej. Żal, że pisowscy ministrowie rolnictwa Jurgiel i Ardanowski nie zrealizowali swoich obietnic wybudowania w połowie drogi z Janowa do Michałowa kliniki dla koni z prawdziwego zdarzenia oraz ustanowienia stypendiów dla absolwentów zootechniki i weterynarii, gotowych podjąć pracę w państwowych stadninach. Brak wizji, brak strategii, brak troski o konie w pogoni za sukcesem indywidualnym, te braki przynoszą opłakane dla dobrostanu koni skutki.

Obecnie obowiązująca maksyma wśród włodarzy Janowa i Michałowa zdaje się brzmieć: „propaganda sukcesu ponad wszystko”. Polityka informacyjna stadnin jest bowiem zorientowana na ukrywanie wszystkich faktów, mogących naruszyć lukrowany obraz idealnych warunków opieki nad końmi.  Ilustruje ten fakt reakcja ostatnich kilku prezesów na sygnały o rażących naruszeniach dobrostanu koni, w tym nawet znęcania się nad końmi. W  2023 roku miłośnikami koni arabskich wstrząsnął wypadek Julii Vasyutov, do którego ewidentnie przyczyniły się niedobory kadry stajennej. Ponadto, klaczka Mariposa uległa wypadkowi w trakcie treningu na biegalni w stajni nr 5, do czego mógł przyczynić się brak odpowiedniego nadzoru. W odpowiedzi na kierowane do ówczesnego prezesa prośby o wyjaśnienie powyższych sytuacji, pan prezes poinformował, iż: „wiedza na temat stanu zdrowia zwierząt znajdujących się w Stadninie nie podlega udostępnieniu”. 

Pod koniec marca jeden z internetowych blogerów nagłośnił wcześniej pojawiające się bulwersujące informacje o gehennie janowskich koni wskutek ich bicia przez „pana i władcę stajni nr 4”. Ujawnił również fakty związane z zatrudnianiem przy opiece nad końmi znajomków owego pana i władcy, nie mających żadnego doświadczenia w tej pracy, przy jednoczesnej odmowie zatrudnienia Piotra Dwojaka. Jak skonkludował bloger, „skala patologii, łamania zasad i rozprzężenia (degrengolady) przekracza tam już wszelkie granice”. W ślad za tą wstrząsającą relacją wystąpiłam z prośbą o pilne wyjaśnienia zarówno do p.o. prezesa SK Janów Podlaski, jak również do Dyrektora Generalnego KOWR. Oto jak odpowiedziała mi pani p.o. prezesa, której stanowisko warto przytoczyć jako wyrażające zasady polityki informacyjnej przyjętej przez władze stadniny:

Jaki jest więc przekaz pani p.o. prezesa? Otóż zadawanie niewygodnych pytań będzie skutkować oskarżeniem z art. 212 k.k. Jest to klasyczny przejaw dławienia krytyki groźbami prawnymi. Jednocześnie pani p.o. nie informuje, czy i jak dokonała sprawdzenia tych informacji, dochodzących wszak z wielu stron. KOWR ustosunkował się do ww. sygnałów informując mnie, iż: „Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa – wykorzystując dostępne możliwości – ustalił, że nie ma podstaw do stwierdzenia, że Pani zarzuty zawarte w ww. e-mailu są zasadne”. To cieszy, choć pani p.o. prezesa nie odpowiedziała mi również na wcześniejsze pytania dotyczące tego, czy stadnina zatrudnia na etacie lekarza weterynarii, jak również tego, ile koni przypada do codziennej obsługi na jednego pracownika stajennego. 

Skoro jest tak dobrze, dlaczego jest tak źle? Duży niepokój budzi sytuacja 2-letniego ogierka Comoros (HL El Ganador-Cedora/Kahil Al Shaqab). Urodzony 08.02.2023 roku w Janowie, siwy ogierek Comoros jako roczniak stał się objawieniem sezonu 2024, zdobywając szturmem polską scenę pokazową. Pierwsze laury zdobył podczas 34 edycji Białka Junior Spring Show, uzyskując tytuł Młodzieżowego Czempiona Ogierów Rocznych 2024. Jak relacjonowała Patrycja Markowska dla portalu polskiearaby.com: „Niemal jednogłośnie decyzją sędziów złoty medal i miejsce na podium zasłużenie przypadło zwycięzcy klasy IB – zdecydowanie wyróżniającemu się na tle stawki, siwemu, delikatnemu w typie, przyciągającemu wzrok ogierkowi Comoros (HL El Ganador-Cedora/Kahil Al Shaqab), który został wyhodowany i stanowi własność Stadniny Koni w Janowie Podlaskim”. Sukces ten nie był przypadkowy. 46 Narodowy Pokaz Koni Arabskich w Janowie potwierdził jakość i walory tego obiecującego ogierka, który wywalczył tamże złoty medal ogierów rocznych oraz  Nagrodę Girlan-Beya dla najlepszego ogiera rocznego.

Debiutując również na arenie międzynarodowej, Comoros przebojem wdarł się do strefy medalowej w rywalizacji ogierów rocznych na najważniejszych międzynarodowych pokazach koni arabskich. Podczas 40-tej edycji Pucharu Narodów w Aachen (All Nations Cup) wygrał swoją klasę z wysoką notą 91,83. Comoros potwierdził swój wybitny potencjał i wartość zdobywając również najwyższe podium i Złoty Medal ogierów rocznych 2024 podczas Czempionatu Europy w Lier (ECAHO European Championships). Tamże otrzymał również nagrodę dodatkową dla Highest Scoring Junior Male. Końcówka roku 2024 okazała się dla niego równie udana, gdyż Comoros odniósł duży sukces na Czempionacie Świata w Paryżu (World Arabian Horse Championships), zajmując miejsce tuż za podium i czwartą lokatę w czempionacie ogierów rocznych. Ten spektakularny sezon 2024 w pełni uzasadniał nadzieje, że ogierka Comoros czeka wielka kariera pokazowa, która przyniesie chwałę dla jego hodowcy oraz mnóstwo wspaniałych wrażeń i wzruszeń dla wielbicieli janowskich arabów.

A jednak, Comoros nie pojawił się w Białce na otwarciu sezonu pokazowego 2025. Ten fakt niestety zdaje się uprawdopodabniać pojawiające się ostatnio pogłoski o bardzo złym stanie zdrowia tego młodego i obiecującego ogierka. Mówi się, że Comoros był leczony w klinice dla koni przez syna Wielkiego „ex” na Janowie, ale wobec braku efektów leczenia ten sam „ex” kazał go „schować” na Pożarach. Nic nie wiadomo o jednostce chorobowej, na którą cierpi Comoros. Jeśli to prawda, sprawa jest bardzo poważna i zdecydowanie wymaga poinformowania opinii publicznej o przyczynach tego stanu rzeczy. Pierwsze, co przychodzi na myśl, to możliwość wystąpienia problemów zdrowotnych skutek  przetrenowania tego młodziutkiego konia. Narażając się na ewentualne sankcje ze strony pani p.o. prezes za szkalowanie pod pozorem zadawania pytań, oto treść zapytania skierowanego przeze mnie do janowskiej stadniny w trybie dostępu do informacji publicznej, a dotyczący stanu zdrowia ogierka Comoros:

Do czasu uzyskania stosownych wyjaśnień powstrzymam się od daleko idących konkluzji. Nieuchronnie rodzi się jednak pytanie, jak wygląda w Janowie opieka nad końmi, skoro ten perspektywiczny ogierek zaledwie po rocznej karierze został odesłany pod wiatę.